درمان های هدفمند سرطان چیست ؟

درمان‌های هدفمند سرطان نوعی از درمان هستند که به طور خاص بر مولکول‌ها و مسیرهای سلولی معینی که در رشد و بقای سلول‌های سرطانی نقش دارند، متمرکز می‌شوند. این روش‌ها برخلاف درمان‌های سنتی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی که به سلول‌های سرطانی و سالم هر دو آسیب می‌زنند، به طور انتخابی فقط سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. این ویژگی باعث می‌شود که درمان‌های هدفمند به طور کلی عوارض جانبی کمتری داشته باشند و کارایی بیشتری در کنترل سرطان داشته باشند.

1. انواع درمان‌های هدفمند سرطان

1.1. مهارکننده‌های تیروزین کیناز (Tyrosine Kinase Inhibitors)

مهارکننده‌های تیروزین کیناز آنزیم‌هایی را که در انتقال سیگنال‌های رشد سلولی نقش دارند، مهار می‌کنند. این داروها می‌توانند مسیرهای سیگنال‌دهی که باعث رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی می‌شوند را مسدود کنند.

مثال: ایماتینیب (Imatinib) برای درمان سرطان خون مزمن میلوئیدی (CML) و برخی از تومورهای گوارشی استفاده می‌شود.

1.2. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال (Monoclonal Antibodies)

این داروها به پروتئین‌های خاصی که روی سطح سلول‌های سرطانی قرار دارند متصل می‌شوند و می‌توانند رشد و بقای این سلول‌ها را مهار کنند یا سیستم ایمنی بدن را برای حمله به سلول‌های سرطانی تحریک کنند.

مثال: تریستوزوماب (Trastuzumab)، که برای درمان سرطان پستان HER2-مثبت استفاده می‌شود.

1.3. مهارکننده‌های پروتئازوم (Proteasome Inhibitors)

این داروها فعالیت پروتئازوم‌ها، که در تجزیه پروتئین‌های زائد و معیوب سلولی نقش دارند، را مهار می‌کنند. این امر می‌تواند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شود.

مثال: بورتزومیب (Bortezomib)، که برای درمان مولتیپل میلوما استفاده می‌شود.

1.4. مهارکننده‌های مسیری PI3K/AKT/mTOR

این مسیر سیگنال‌دهی در بسیاری از انواع سرطان فعال است و نقش مهمی در رشد و بقای سلول‌های سرطانی دارد. مهارکننده‌های این مسیرها می‌توانند تکثیر سلولی را کاهش دهند و باعث مرگ سلول‌های سرطانی شوند.

مثال: اورالیسرتیب (Everolimus) که برای درمان برخی از سرطان‌های کلیه، پانکراس، و پستان استفاده می‌شود.

2. مزایا و چالش‌ها

2.1. مزایا

دقت بالا: این درمان‌ها مستقیماً به سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند و به طور قابل‌توجهی به سلول‌های سالم آسیب نمی‌زنند.

عوارض جانبی کمتر: به دلیل هدف‌گیری خاص، عوارض جانبی معمولاً کمتر و قابل تحمل‌تر از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

اثربخشی در موارد مقاوم: برخی از درمان‌های هدفمند می‌توانند در مواردی که سایر درمان‌ها مقاومت نشان داده‌اند، مؤثر باشند.

2.2. چالش‌ها

مقاومت درمانی: سرطان‌ها ممکن است با گذر زمان در برابر درمان‌های هدفمند مقاومت پیدا کنند.

هزینه بالا: این داروها اغلب بسیار گران‌قیمت هستند و ممکن است برای همه بیماران در دسترس نباشند.

نیاز به تست‌های ژنتیکی: برای شناسایی بیماران مناسب برای درمان هدفمند، اغلب نیاز به تست‌های ژنتیکی پیچیده است.

3. نقش تست‌های ژنتیکی و بیومارکرها

تست‌های ژنتیکی و شناسایی بیومارکرها (نشانگرهای زیستی) نقش کلیدی در تعیین نوع درمان هدفمند دارند. این تست‌ها می‌توانند جهش‌های خاص یا پروتئین‌های ویژه‌ای که در تومور بیمار وجود دارند را شناسایی کنند و بر اساس آن، درمان مناسب تعیین شود.

4. نمونه‌های بالینی

سرطان ریه: داروی اوزیمرتنیب (Osimertinib) برای بیماران با جهش EGFR.

سرطان کولورکتال: داروی ستوکسیماب (Cetuximab) برای بیماران با جهش‌های خاص در ژن KRAS.

ملانوما: داروی ورمورافنیب (Vemurafenib) برای بیماران با جهش BRAF.

نتیجه‌گیری

درمان‌های هدفمند انقلابی در درمان سرطان‌ها به وجود آورده‌اند و به بیماران این امکان را می‌دهند که با دقت بیشتر و عوارض جانبی کمتر درمان شوند. با این حال، چالش‌هایی مانند مقاومت درمانی و هزینه بالا همچنان وجود دارد و نیاز به تحقیق و توسعه بیشتر است تا این درمان‌ها به طور گسترده‌تر و مؤثرتری در دسترس قرار گیرند.

نویسنده: زهره محمدی 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران