مدیریت سلامت در مناطق محروم با چالش‌های متعددی روبرو است که تأثیرات گسترده‌ای بر کیفیت و دسترسی به خدمات بهداشتی در این جوامع دارد. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین این چالش‌ها می‌پردازیم:

1. دسترسی محدود به خدمات بهداشتی

• کمبود زیرساخت‌ها: در بسیاری از مناطق محروم، امکانات بهداشتی مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مراکز بهداشتی اولیه وجود ندارد یا به‌اندازه کافی مجهز نیستند. این امر دسترسی به خدمات ضروری را برای مردم سخت می‌کند.
• فاصله جغرافیایی: بسیاری از مناطق محروم در مناطق دورافتاده یا کوهستانی قرار دارند که دسترسی به خدمات بهداشتی را دشوار می‌کند. نبود جاده‌های مناسب و حمل‌ونقل عمومی به این مشکل افزوده می‌شود.

2. کمبود نیروی انسانی و تخصصی

• پزشکان و پرستاران: جذب و نگهداشت پزشکان، پرستاران و دیگر کادر درمانی در مناطق محروم به دلیل شرایط کاری سخت، کمبود امکانات و حقوق پایین مشکل است.
• آموزش و آموزش مجدد: کمبود فرصت‌های آموزشی و دوره‌های توانمندسازی برای کادر درمانی محلی می‌تواند به کاهش کیفیت خدمات بهداشتی منجر شود.

3. مشکلات اقتصادی و اجتماعی

• فقر اقتصادی: فقر گسترده در مناطق محروم به این معناست که بسیاری از افراد توانایی پرداخت هزینه‌های درمانی را ندارند. این مسئله منجر به تأخیر در مراجعه به مراکز درمانی و بدتر شدن وضعیت سلامتی می‌شود.
• نابرابری‌های اجتماعی: این نابرابری‌ها ممکن است باعث شود که افراد فقیرتر و گروه‌های حاشیه‌نشین از دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب محروم شوند.

4. سطح پایین آگاهی و آموزش

• آموزش و آگاهی بهداشتی: سطح پایین سواد و آگاهی بهداشتی می‌تواند به عدم رعایت اصول بهداشتی و تأخیر در جستجوی کمک‌های پزشکی منجر شود. این امر به‌ویژه در زمینه‌های پیشگیری و مدیریت بیماری‌های مزمن مشکل‌ساز است.
• زبان و فرهنگ: در برخی مناطق، زبان‌های محلی و باورهای فرهنگی ممکن است مانع از انتقال مؤثر اطلاعات بهداشتی شود و تلاش‌ها برای ارتقاء سلامت را با مشکل مواجه کند.

5. مشکلات تغذیه و بهداشت عمومی

• سوء تغذیه: در بسیاری از مناطق محروم، کمبود مواد غذایی سالم و مغذی وجود دارد که منجر به سوء تغذیه و مشکلات مرتبط با آن می‌شود.
• کمبود آب و بهداشت محیط: نبود دسترسی به آب سالم و سیستم‌های دفع بهداشتی می‌تواند منجر به شیوع بیماری‌های عفونی و گوارشی شود.

6. چالش‌های روانی و اجتماعی

• مشکلات سلامت روان: شرایط زندگی سخت و فشارهای اجتماعی می‌تواند به افزایش استرس، افسردگی و دیگر مشکلات سلامت روان منجر شود که در این مناطق به‌خوبی تشخیص داده نمی‌شود و درمان نمی‌شود.
• حمایت اجتماعی ضعیف: در این مناطق، شبکه‌های حمایت اجتماعی ممکن است ضعیف یا ناکافی باشند، که می‌تواند تأثیر منفی بر بهبودی و رفاه عمومی داشته باشد.

7. پاسخ‌دهی ناکافی به بحران‌ها

• مدیریت بحران‌ها: در مواقع بحران‌های بهداشتی مانند شیوع بیماری‌های واگیر، مناطق محروم به دلیل نبود امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی، توانایی پاسخ‌دهی سریع و مؤثر را ندارند.

8. چالش‌های سیاست‌گذاری و بودجه

• کمبود منابع: منابع مالی اختصاص‌یافته به مناطق محروم معمولاً ناکافی است. این امر باعث می‌شود که برنامه‌های بهداشتی نتوانند به‌درستی اجرا شوند.
• سیاست‌گذاری نامناسب: برنامه‌ها و سیاست‌های بهداشتی ممکن است با نیازها و شرایط ویژه مناطق محروم تطابق نداشته باشند، که منجر به ناکارآمدی این برنامه‌ها می‌شود.

راهکارهای پیشنهادی:

• افزایش سرمایه‌گذاری: تخصیص بودجه بیشتر به توسعه زیرساخت‌ها و آموزش کادر درمانی.
• برنامه‌های آموزشی: افزایش سطح آگاهی بهداشتی از طریق برنامه‌های آموزشی و ارتقاء سواد بهداشتی.
• تقویت سیستم‌های حمل‌ونقل و ارتباطات: بهبود دسترسی به خدمات از طریق توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل و ارتباطات.
• مشارکت جامعه: درگیر کردن جوامع محلی در برنامه‌های بهداشتی برای افزایش پذیرش و اثربخشی این برنامه‌ها.
• ارتقاء عدالت اجتماعی: اتخاذ سیاست‌هایی که نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی را کاهش دهد و دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی را تضمین کند.

حل این چالش‌ها نیازمند تلاش هماهنگ و مستمر از سوی دولت، سازمان‌های غیردولتی، و جامعه بین‌المللی است.

نویسنده : زهرا سپهرم 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران