پزشکی ورزشی و توانبخشی چیست؟ 

پزشکی ورزشی و توانبخشی دو حوزه تخصصی در علوم پزشکی هستند که با هدف بهبود عملکرد فیزیکی و تسریع بازگشت به فعالیت‌های عادی، به ویژه پس از آسیب‌های ورزشی، طراحی شده‌اند. هر یک از این حوزه‌ها نقش مهمی در سلامت و عملکرد بدن ایفا می‌کنند و به‌ویژه برای ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند، حیاتی هستند.

1. پزشکی ورزشی چیست؟

پزشکی ورزشی شاخه‌ای از پزشکی است که بر پیشگیری، تشخیص، درمان، و توانبخشی آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های ورزشی و بدنی تمرکز دارد. این حوزه نه‌تنها به درمان آسیب‌ها می‌پردازد، بلکه راهکارهایی را برای بهبود عملکرد ورزشی و پیشگیری از آسیب‌ها ارائه می‌دهد.

وظایف و کاربردهای پزشکی ورزشی:

• تشخیص و درمان آسیب‌های ورزشی: شامل آسیب‌هایی مانند کشیدگی عضلات، شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها، پیچ‌خوردگی‌ها و پارگی‌های رباط.
• پیشگیری از آسیب‌ها: آموزش و مشاوره در زمینه روش‌های مناسب گرم کردن، تکنیک‌های صحیح تمرینی، و استفاده از تجهیزات ورزشی مناسب.
• مدیریت تغذیه ورزشی: ارائه مشاوره در زمینه تغذیه مناسب برای ورزشکاران به منظور بهبود عملکرد و تسریع در ریکاوری.
• افزایش عملکرد ورزشی: برنامه‌ریزی و اجرای تمرینات ویژه برای بهبود قدرت، سرعت، استقامت و انعطاف‌پذیری.
• پزشکی ارتوپدی ورزشی: درمان‌های جراحی و غیرجراحی برای ترمیم و بازسازی آسیب‌های شدید ورزشی.

2. توانبخشی چیست؟

توانبخشی به مجموعه‌ای از اقدامات درمانی و حمایتی اطلاق می‌شود که به بازگرداندن عملکرد فیزیکی، ذهنی، یا اجتماعی فرد پس از آسیب، جراحی، یا بیماری کمک می‌کند. هدف از توانبخشی، بهبود کیفیت زندگی و کمک به افراد در بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی است.

وظایف و کاربردهای توانبخشی:

• فیزیوتراپی: استفاده از تمرینات فیزیکی، ماساژ، و تکنیک‌های مختلف برای کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، و بازگرداندن قدرت عضلانی.
• کاردرمانی: کمک به بازگشت فرد به فعالیت‌های روزمره مانند کار، خانه‌داری، و سرگرمی‌ها با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های خاص.
• آب‌درمانی: استفاده از تمرینات در آب به منظور کاهش فشار بر مفاصل و عضلات و تسریع در بهبود آسیب‌ها.
• بازگشت به ورزش: طراحی برنامه‌های خاص برای بازگشت ایمن و مؤثر به ورزش پس از آسیب یا جراحی.
• مدیریت درد: استفاده از روش‌های مختلف برای کاهش درد و ناراحتی‌های ناشی از آسیب‌ها، از جمله تکنیک‌های الکتروتراپی، حرارت درمانی، و استفاده از داروهای ضدالتهابی.

رابطه بین پزشکی ورزشی و توانبخشی:

• همکاری در درمان: پس از تشخیص و درمان اولیه آسیب توسط پزشک ورزشی، بیمار به متخصصان توانبخشی ارجاع داده می‌شود تا برنامه‌ای برای بازگشت به فعالیت‌های عادی و ورزشی طراحی شود.
• پیشگیری از آسیب‌های مجدد: توانبخشی نه‌تنها به درمان آسیب کمک می‌کند، بلکه به پیشگیری از بروز مجدد آن نیز می‌پردازد، با تقویت عضلات، بهبود تعادل و اصلاح تکنیک‌های ورزشی.
• برنامه‌های یکپارچه: بسیاری از مراکز پزشکی ورزشی و توانبخشی برنامه‌های جامع و یکپارچه‌ای را ارائه می‌دهند که از ارزیابی اولیه تا بازگشت کامل به ورزش را شامل می‌شود.

اهمیت این دو حوزه:

• حفظ سلامت ورزشکاران: پزشکی ورزشی و توانبخشی به ورزشکاران کمک می‌کند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کرده و در صورت بروز آسیب، سریع‌تر و با کیفیت بهتری به ورزش بازگردند.
• بهبود عملکرد و کیفیت زندگی: این دو حوزه به افراد کمک می‌کنند تا عملکرد فیزیکی خود را بهبود بخشند، درد و ناراحتی‌های ناشی از آسیب‌ها را کاهش دهند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
• حفظ آمادگی جسمانی: توانبخشی و پزشکی ورزشی به افراد کمک می‌کنند تا آمادگی جسمانی خود را حفظ کنند و حتی پس از آسیب‌ها نیز به فعالیت‌های بدنی خود ادامه دهند.

نتیجه‌گیری

پزشکی ورزشی و توانبخشی دو بخش حیاتی از مراقبت‌های پزشکی هستند که به پیشگیری و درمان آسیب‌ها، افزایش عملکرد ورزشی، و بازگشت افراد به زندگی فعال کمک می‌کنند. این حوزه‌ها به ویژه برای ورزشکاران و افرادی که به طور منظم فعالیت‌های بدنی انجام می‌دهند، بسیار مهم هستند.

نویسنده: زهرا سپهرم 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران