پزشکی شخصی سازی شده و ژنومیک 

پزشکی شخصی‌سازی شده (Personalized Medicine) و ژنومیک (Genomics) دو حوزه پیشرو در علم پزشکی هستند که با یکدیگر همپوشانی زیادی دارند و به شکل‌دهی آینده‌ی درمان‌های پزشکی کمک می‌کنند.

1. پزشکی شخصی‌سازی شده چیست؟

پزشکی شخصی‌سازی شده به رویکردی اشاره دارد که در آن درمان‌ها و مراقبت‌های پزشکی به صورت خاص برای هر فرد، بر اساس ویژگی‌های ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی او طراحی می‌شود. در این رویکرد، هدف این است که درمان‌هایی ارائه شود که به بهترین شکل ممکن با نیازهای منحصر به فرد هر بیمار هماهنگ باشد.

مزایای پزشکی شخصی‌سازی شده:

افزایش کارآیی درمان: با انتخاب درمان‌هایی که به‌طور خاص برای ویژگی‌های ژنتیکی بیمار مناسب هستند، احتمال موفقیت درمان افزایش می‌یابد.

کاهش عوارض جانبی: انتخاب داروها و درمان‌هایی که کمترین عوارض جانبی را برای بیمار دارند.

پیشگیری از بیماری‌ها: با توجه به اطلاعات ژنتیکی و سبک زندگی، می‌توان ریسک ابتلا به برخی بیماری‌ها را پیش‌بینی و برای پیشگیری از آنها برنامه‌ریزی کرد.

2. ژنومیک چیست؟

ژنومیک به مطالعه کل ژنوم، یعنی تمام DNA موجود در سلول‌های یک موجود زنده، می‌پردازد. ژنومیک شامل تجزیه و تحلیل ژن‌ها و دیگر توالی‌های ژنتیکی است که در ویژگی‌های بیولوژیکی و همچنین بیماری‌ها نقش دارند.

ارتباط ژنومیک با پزشکی شخصی‌سازی شده:

شناسایی جهش‌های ژنتیکی: با استفاده از ژنومیک، می‌توان جهش‌های ژنتیکی را که ممکن است باعث بیماری‌های خاصی شوند، شناسایی کرد. این اطلاعات می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا درمان‌های مناسبی را انتخاب کنند.

طبقه‌بندی بیماران: بر اساس اطلاعات ژنتیکی، بیماران می‌توانند به گروه‌هایی تقسیم شوند که هر گروه به درمان‌های متفاوتی پاسخ می‌دهد. این موضوع به انتخاب دقیق‌تر داروها و درمان‌ها کمک می‌کند.

پیش‌بینی پاسخ به درمان: با مطالعه ژنوم فرد، می‌توان پیش‌بینی کرد که چگونه او به یک داروی خاص پاسخ خواهد داد. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند تا داروهایی را انتخاب کنند که بیشترین تأثیر را داشته باشند و کمترین عوارض جانبی را ایجاد کنند.

نمونه‌های کاربردی:

سرطان: در درمان سرطان، ژنومیک به شناسایی جهش‌های خاص در تومور کمک می‌کند که می‌تواند راهنمای انتخاب داروهای هدفمند باشد. برای مثال، در سرطان سینه، تست‌های ژنتیکی مشخص می‌کنند که آیا بیمار به داروی هرسپتین (Herceptin) پاسخ خواهد داد یا خیر.

بیماری‌های قلبی: ژنومیک می‌تواند در شناسایی افراد با ریسک بالای بیماری‌های قلبی و همچنین در انتخاب داروهای ضد فشار خون که برای هر فرد مناسب است، کمک کند.

دیابت: با تحلیل ژنومیک، می‌توان انواع مختلف دیابت را بهتر تشخیص داد و درمان‌های مناسب را برای هر نوع انتخاب کرد.

چالش‌ها و آینده:

هرچند پزشکی شخصی‌سازی شده و ژنومیک پتانسیل عظیمی برای بهبود نتایج درمان دارند، هنوز چالش‌هایی مانند هزینه‌های بالا، دسترسی محدود به تکنولوژی، مسائل اخلاقی و حفظ حریم خصوصی بیماران وجود دارد. با این حال، پیشرفت‌های مستمر در این حوزه‌ها به بهبود دسترسی و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند و در آینده می‌تواند به ارائه درمان‌های دقیق‌تر و مؤثرتر منجر شود.

نویسنده : زهرا سپهرم 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران