شیمی درمانی و عوارض ان چیست ؟

شیمی‌درمانی یکی از روش‌های متداول درمان سرطان است که از داروهای قدرتمند برای کشتن یا کنترل رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. اما این داروها نه تنها بر سلول‌های سرطانی، بلکه بر سلول‌های سالم بدن نیز تأثیر می‌گذارند، که می‌تواند منجر به عوارض جانبی مختلفی شود. عوارض شیمی‌درمانی می‌توانند در هر فرد متفاوت باشند و به نوع دارو، دوز آن و شرایط عمومی بیمار بستگی دارند. برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی شیمی‌درمانی عبارتند از:

1. خستگی شدید

یکی از رایج‌ترین عوارض شیمی‌درمانی خستگی و بی‌حالی است. این خستگی می‌تواند بسیار شدید باشد و معمولاً در طول دوره‌های درمان و حتی پس از پایان آن نیز ادامه یابد.

2. ریزش مو

شیمی‌درمانی می‌تواند باعث ریزش مو شود، زیرا این داروها سلول‌های در حال تقسیم سریع مانند سلول‌های فولیکول مو را هدف قرار می‌دهند. ریزش مو معمولاً موقتی است و موها پس از پایان درمان دوباره رشد می‌کنند.

3. تهوع و استفراغ

بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند باعث تهوع و استفراغ شوند. این عوارض ممکن است بلافاصله پس از درمان یا چند روز بعد ظاهر شوند و در موارد شدید ممکن است نیاز به داروهای ضد تهوع باشد.

4. کاهش اشتها و تغییر در حس چشایی

بیماران ممکن است دچار کاهش اشتها شوند و غذاها ممکن است مزه‌ای متفاوت داشته باشند. این تغییرات می‌تواند به کاهش وزن و سوءتغذیه منجر شود.

5. ضعف سیستم ایمنی

شیمی‌درمانی می‌تواند تعداد گلبول‌های سفید خون را که نقش مهمی در دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها دارند، کاهش دهد. این وضعیت، به نام نوتروپنی، می‌تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای عفونت‌ها قرار دهد.

6. کم‌خونی و کاهش گلبول‌های قرمز

داروهای شیمی‌درمانی ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز شوند، که می‌تواند به کم‌خونی منجر شود. علائم کم‌خونی شامل خستگی، ضعف، و سرگیجه است.

7. مشکلات گوارشی

شیمی‌درمانی می‌تواند باعث مشکلات گوارشی مانند اسهال یا یبوست شود. این مشکلات ممکن است نیاز به مدیریت خاصی مانند تغییر در رژیم غذایی داشته باشند.

8. آسیب به سلول‌های مغز استخوان

این آسیب می‌تواند تولید سلول‌های خونی را مختل کند، که به مشکلاتی مانند نوتروپنی (کاهش گلبول‌های سفید)، ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت‌ها)، و کم‌خونی منجر می‌شود.

9. آسیب به سلول‌های عصبی (نوروپاتی محیطی)

برخی داروهای شیمی‌درمانی ممکن است به اعصاب آسیب بزنند و باعث درد، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها و پاها شوند. این وضعیت ممکن است موقتی یا در برخی موارد دائمی باشد.

10. مشکلات دهان و گلو

زخم‌های دهانی، خشکی دهان، و التهاب گلو از دیگر عوارض شیمی‌درمانی هستند که می‌توانند خوردن و آشامیدن را مشکل کنند.

11. تأثیرات بر باروری

شیمی‌درمانی ممکن است بر توانایی باروری تأثیر بگذارد، هم در مردان و هم در زنان. در برخی موارد، این تأثیرات می‌توانند دائمی باشند.

12. تغییرات پوستی و ناخن

بیماران ممکن است دچار خشکی پوست، بثورات، یا تغییرات در رنگ و بافت ناخن شوند.

13. تأثیرات روانی

بیماران ممکن است احساس اضطراب، افسردگی، یا مشکلات حافظه و تمرکز را تجربه کنند که به عنوان "مه مغزی" یا "شیمی مغز" شناخته می‌شود.

14. آسیب به اندام‌های داخلی

بسته به نوع داروی شیمی‌درمانی، ممکن است اندام‌های داخلی مانند قلب، کلیه‌ها، کبد، یا ریه‌ها تحت تأثیر قرار بگیرند. این آسیب‌ها ممکن است موقتی یا دائمی باشند و نیاز به پیگیری و مراقبت ویژه داشته باشند.

نتیجه‌گیری

شیمی‌درمانی اگرچه یکی از روش‌های مؤثر در درمان سرطان است، اما عوارض جانبی زیادی دارد که می‌تواند بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر بگذارد. مدیریت این عوارض نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و همکاری نزدیک بین بیمار و تیم پزشکی دارد. استفاده از داروهای حمایتی، تغییرات در رژیم غذایی، و استراتژی‌های مراقبتی می‌تواند به کاهش این عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

نویسنده: زهره محمدی 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران