سرطان های ارثی و ژنتیکی چیست ؟

سرطان‌های ارثی و ژنتیکی به انواعی از سرطان‌ها اشاره دارند که به دلیل تغییرات (جهش‌های) ژنتیکی خاصی که از والدین به ارث می‌رسند یا به علت تغییرات ژنتیکی در طول زندگی فرد رخ می‌دهند، ایجاد می‌شوند. این جهش‌ها می‌توانند احتمال بروز سرطان را در افراد افزایش دهند.

1. سرطان‌های ارثی (Hereditary Cancers)

سرطان‌های ارثی در نتیجه‌ی جهش‌های ژنتیکی هستند که از والدین به فرزندان به ارث می‌رسند. این جهش‌ها معمولاً در همه سلول‌های بدن وجود دارند و می‌توانند احتمال بروز سرطان را به شدت افزایش دهند. برخی از سرطان‌های شایع ارثی شامل موارد زیر هستند:

سرطان پستان و تخمدان (BRCA1 و BRCA2): جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را افزایش می‌دهد. این جهش‌ها همچنین با سرطان‌های دیگر مانند سرطان پروستات و پانکراس مرتبط هستند.

سرطان کولون و رکتوم (Lynch Syndrome): سندرم لینچ (HNPCC) نوعی از سرطان ارثی کولورکتال است که در نتیجه جهش در یکی از ژن‌های MSH2، MLH1، MSH6، و PMS2 رخ می‌دهد. این افراد همچنین در معرض خطر بالای دیگر انواع سرطان‌ها مانند سرطان آندومتر، معده و تخمدان قرار دارند.

سرطان‌های مرتبط با ژن‌های TP53 (Li-Fraumeni Syndrome): سندرم لی-فرومنی نتیجه جهش در ژن TP53 است و خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان‌ها مانند سرطان مغز، استخوان، خون (لوسمی) و پستان را افزایش می‌دهد.

سرطان پوست (Melanoma): جهش در ژن CDKN2A می‌تواند خطر ابتلا به ملانومای ارثی را افزایش دهد. این افراد همچنین ممکن است خطر بیشتری برای سرطان‌های پانکراس داشته باشند.

2. سرطان‌های ژنتیکی (Genetic Cancers)

سرطان‌های ژنتیکی به آن دسته از سرطان‌ها اشاره دارند که در نتیجه تغییرات ژنتیکی در طول زندگی فرد ایجاد می‌شوند. این تغییرات ممکن است به دلیل عوامل محیطی، سبک زندگی، یا جهش‌های تصادفی در ژنوم رخ دهند. این نوع سرطان‌ها ارثی نیستند، اما جهش‌های ژنتیکی که باعث آنها می‌شوند می‌توانند در طول عمر فرد انباشته شوند. برخی از نمونه‌های شایع عبارتند از:

سرطان ریه: در بسیاری از موارد، سرطان ریه نتیجه‌ی جهش‌های ژنتیکی است که در طول زندگی فرد رخ می‌دهند، غالباً به دلیل قرارگیری در معرض عوامل محیطی مانند دود سیگار و آلودگی هوا.

سرطان معده: جهش‌های ژنتیکی مختلفی می‌توانند به سرطان معده منجر شوند. این جهش‌ها ممکن است به دلیل عوامل محیطی مانند عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، رژیم غذایی ناسالم، و مصرف زیاد نمک و گوشت فرآوری‌شده ایجاد شوند.

سرطان پروستات: برخی از موارد سرطان پروستات به دلیل جهش‌های ژنتیکی که در طول زندگی فرد رخ می‌دهد، ایجاد می‌شوند. این نوع سرطان معمولاً در مردان مسن شایع‌تر است و عوامل محیطی و هورمونی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

چگونه سرطان‌های ارثی تشخیص داده می‌شوند؟

تشخیص سرطان‌های ارثی معمولاً از طریق آزمایش‌های ژنتیکی انجام می‌شود. این آزمایش‌ها می‌توانند جهش‌های ژنتیکی مرتبط با افزایش خطر سرطان را شناسایی کنند. افرادی که دارای سابقه خانوادگی قوی از یک یا چند نوع سرطان هستند، ممکن است کاندیدای انجام آزمایش ژنتیکی باشند.

پیشگیری و مدیریت

افرادی که دارای جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، ممکن است از مشاوره ژنتیکی و برنامه‌های پیشگیری و غربالگری دقیق‌تر بهره‌مند شوند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل آزمایش‌های مکرر، روش‌های پیشگیری مانند جراحی پیشگیرانه (مانند ماستکتومی پیشگیرانه)، و اتخاذ سبک زندگی سالم باشند.

نتیجه‌گیری

سرطان‌های ارثی و ژنتیکی بخشی مهم از اپیدمیولوژی سرطان‌ها را تشکیل می‌دهند. شناخت جهش‌های ژنتیکی و عوامل محیطی که می‌توانند به این سرطان‌ها منجر شوند، به پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت موثرتر آنها کمک می‌کند.

نویسنده: زهره محمدی 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران