یرقان ونشانه های آن چیست ؟
یرقان (زردی) یک وضعیت پزشکی است که باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها می‌شود. این تغییر رنگ به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون است. بیلی‌روبین یک ماده زردرنگ است که در نتیجه تجزیه سلول‌های قرمز خون به وجود می‌آید. معمولاً، کبد این ماده را پردازش و از بدن دفع می‌کند، اما در شرایطی که این فرآیند مختل شود، بیلی‌روبین در بدن انباشته می‌شود و یرقان رخ می‌دهد.
علل یرقان
یرقان می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی در بدن باشد که شامل موارد زیر است:
بیماری‌های کبدی:
هپاتیت: التهاب کبد که می‌تواند عملکرد آن را مختل کند.
سیروز کبدی: آسیب و جایگزینی بافت سالم کبد با بافت اسکار که عملکرد کبد را کاهش می‌دهد.
کبد چرب: تجمع چربی در کبد که می‌تواند باعث التهاب و آسیب شود.
انسداد مجاری صفراوی:
سنگ صفرا: وجود سنگ در مجاری صفراوی می‌تواند جریان صفرا را مسدود کند.
تومورها: تومورهای کبد، کیسه صفرا یا پانکراس می‌توانند باعث انسداد مجاری صفراوی شوند.
همولیز (تجزیه سریع سلول‌های قرمز خون):
کم‌خونی همولیتیک: یک وضعیت که در آن سلول‌های قرمز خون به سرعت تجزیه می‌شوند، که می‌تواند سطح بیلی‌روبین را افزایش دهد.
ناسازگاری خون: در برخی از شرایط مانند ناسازگاری گروه خونی مادر و جنین، همولیز افزایش می‌یابد.
مشکلات ارثی:
سندرم‌های ژنتیکی: شرایطی مانند سندرم گیلبرت که به دلیل نقص در پردازش بیلی‌روبین توسط کبد ایجاد می‌شود.
نشانه‌های یرقان
نشانه‌های یرقان بسته به علت و شدت آن ممکن است متفاوت باشد، اما شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها:
این علامت مشخص‌ترین نشانه یرقان است و معمولاً اولین چیزی است که مشاهده می‌شود.
تیره شدن ادرار:
ادرار ممکن است به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین به رنگ زرد تیره یا قهوه‌ای تبدیل شود.
روشن شدن مدفوع:
مدفوع ممکن است رنگ خود را از دست داده و به رنگ روشن یا خاکستری درآید، که نشان‌دهنده عدم جریان صفرا به روده است.
خارش پوست:
تجمع بیلی‌روبین در پوست ممکن است باعث خارش شدید شود.
خستگی و ضعف:
افرادی که به یرقان مبتلا هستند ممکن است احساس خستگی و ضعف غیرمعمولی داشته باشند.
درد شکم:
در برخی موارد، درد در قسمت راست بالای شکم که محل قرارگیری کبد است، ممکن است مشاهده شود.
کاهش وزن و اشتها:
کاهش وزن ناخواسته و از دست دادن اشتها می‌تواند از علائم یرقان باشد، به‌ویژه اگر به علت بیماری کبدی باشد.
تشخیص و درمان
اگر فردی به یرقان مشکوک باشد، پزشک با انجام آزمایشات خونی، سونوگرافی، و در برخی موارد CT یا MRI علت را شناسایی می‌کند. درمان یرقان به علت اصلی آن بستگی دارد:
درمان دارویی: برای شرایطی مانند هپاتیت.
جراحی: برای برداشتن انسدادها مانند سنگ صفرا.
تغییرات سبک زندگی: در مواردی مانند کبد چرب.
در نوزادان
یرقان در نوزادان به دلیل نارس بودن کبد و عدم توانایی کامل آن در پردازش بیلی‌روبین، بسیار شایع است. در اکثر موارد، یرقان نوزادان خود به خود بهبود می‌یابد، اما در موارد شدید، ممکن است نیاز به درمان‌های خاص مانند فتوتراپی باشد.
نتیجه‌گیری
یرقان می‌تواند علامتی از مشکلات جدی سلامتی باشد، بنابرایندر صورت مشاهده علائم، مشاوره با پزشک ضروری است.
نویسنده: زهره محمدی
