نقش فاکتور های اپی ژنتیکی در سرطان 

فاکتورهای اپی‌ژنتیکی نقش مهمی در بروز و پیشرفت سرطان ایفا می‌کنند. اپی‌ژنتیک به تغییرات ژنتیکی اشاره دارد که بدون تغییر در توالی DNA اتفاق می‌افتد و می‌تواند بر بیان ژن‌ها تأثیر بگذارد. این تغییرات می‌توانند منجر به تغییرات در رفتار سلول‌ها و در نتیجه بروز سرطان شوند. در ادامه، نقش فاکتورهای اپی‌ژنتیکی در سرطان به تفصیل بررسی می‌شود:

1. تغییرات متیلاسیون DNA

تعریف و مکانیزم

متیلاسیون DNA شامل اضافه شدن گروه‌های متیل به پایه‌های سیترینین در DNA است. این تغییرات می‌توانند به طور عمده بر فعالیت ژن‌ها تأثیر بگذارند. در سرطان، الگوهای غیرطبیعی متیلاسیون می‌توانند به در خاموش شدن ژن‌های سرکوبگر تومور و فعال شدن ژن‌های درگیر در رشد تومور منجر شوند.

مثال‌ها

خاموش شدن ژن‌های سرکوبگر تومور: تغییرات متیلاسیون می‌توانند ژن‌های سرکوبگر تومور مانند p53 را خاموش کنند و به رشد و گسترش تومور کمک کنند.

فعال شدن ژن‌های مرتبط با تومور: متیلاسیون غیرطبیعی می‌تواند به فعال شدن ژن‌های درگیر در تقسیم سریع سلولی و مهاجرت تومور منجر شود.

2. تغییرات هیستونی

تعریف و مکانیزم

هیستون‌ها پروتئین‌هایی هستند که DNA را در کروموزوم‌ها بسته‌بندی می‌کنند و تغییرات شیمیایی بر روی آن‌ها می‌تواند بر دسترسی به DNA و بیان ژن‌ها تأثیر بگذارد. تغییرات هیستونی شامل استیله‌سازی، متیلاسیون و فسفریلاسیون است.

مثال‌ها

استیله‌سازی هیستون: تغییرات در استیله‌سازی هیستون می‌تواند منجر به تغییر در ساختار کروماتین و افزایش یا کاهش بیان ژن‌های مرتبط با سرطان شود.

متیلاسیون هیستون: متیلاسیون هیستون‌ها می‌تواند منجر به خاموش شدن ژن‌های سرکوبگر تومور و فعال شدن ژن‌های تومورزا شود.

3. تغییرات در RNA غیر کدکننده

تعریف و مکانیزم

RNAهای غیر کدکننده شامل میکرو RNAها (miRNAs) و RNAهای بلند غیر کدکننده (lncRNAs) هستند که می‌توانند بر بیان ژن‌ها تأثیر بگذارند. این RNAها می‌توانند به تنظیم فعالیت ژن‌ها و ایجاد تغییرات اپی‌ژنتیکی کمک کنند.

مثال‌ها

میکرو RNAها: miRNAهای خاص ممکن است با هدف قرار دادن ژن‌های سرکوبگر تومور یا ژن‌های مرتبط با رشد تومور، به پیشرفت سرطان کمک کنند.

RNAهای بلند غیر کدکننده: lncRNAها می‌توانند به تنظیم فعالیت ژن‌ها و تغییر در فعالیت‌های اپی‌ژنتیکی مرتبط با سرطان کمک کنند.

4. تأثیرات محیطی و سبک زندگی

تعریف و مکانیزم

فاکتورهای محیطی و سبک زندگی، مانند رژیم غذایی، مصرف الکل، و آلودگی محیط زیست، می‌توانند بر تغییرات اپی‌ژنتیکی تأثیر بگذارند و خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. این تغییرات می‌توانند شامل تغییرات در متیلاسیون DNA، تغییرات هیستونی و فعالیت RNAهای غیر کدکننده باشند.

مثال‌ها

رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی خاص می‌تواند بر الگوهای متیلاسیون و تغییرات هیستونی تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به سرطان را تغییر دهد.

آلودگی محیطی: تماس با مواد شیمیایی مضر می‌تواند تغییرات اپی‌ژنتیکی را تحریک کند و به بروز سرطان منجر شود.

5. انتقال اپی‌ژنتیکی از والدین به فرزندان

تعریف و مکانیزم

تغییرات اپی‌ژنتیکی می‌توانند از والدین به فرزندان منتقل شوند، حتی بدون تغییر در توالی DNA. این انتقال می‌تواند به عنوان یکی از عوامل پیش‌بینی‌کننده برای برخی از سرطان‌ها عمل کند.

مثال‌ها

وراثت اپی‌ژنتیکی: تغییرات اپی‌ژنتیکی می‌توانند به نسل‌های بعدی منتقل شوند و خطر ابتلا به سرطان را در خانواده‌های خاص افزایش دهند.

نتیجه‌گیری

فاکتورهای اپی‌ژنتیکی نقش کلیدی در بروز و پیشرفت سرطان دارند و می‌توانند به عنوان اهداف بالقوه برای درمان‌های جدید و پیشگیری از سرطان‌ها استفاده شوند. درک بهتر از تغییرات اپی‌ژنتیکی و نحوه تأثیر آن‌ها بر فرآیندهای سلولی و سرطان‌زایی می‌تواند به توسعه روش‌های تشخیصی و درمانی مؤثرتر کمک کند.

نویسنده: زهره محمدی 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران