بیماری های خود ایمنی و راه های درمان آن چیست؟

بیماری‌های خودایمنی به شرایطی گفته می‌شود که در آن‌ها سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن وظیفه دارد که از بدن در برابر عوامل خارجی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت کند. اما در بیماری‌های خودایمنی، این سیستم به اشتباه سلول‌ها و بافت‌های بدن را هدف قرار می‌دهد و آن‌ها را به عنوان تهدید در نظر می‌گیرد. این حمله می‌تواند به بافت‌ها و اندام‌های مختلف آسیب برساند و منجر به بروز علائم و مشکلات متعددی شود.

بیماری‌های رایج خودایمنی

آرتریت روماتوئید (RA):

نوعی بیماری خودایمنی که مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث التهاب، درد، و تخریب مفاصل می‌شود.

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE):

بیماری‌ای که می‌تواند اندام‌های مختلف بدن از جمله پوست، کلیه‌ها، مفاصل، و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد.

مولتیپل اسکلروزیس (MS):

بیماری‌ای که سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث مشکلاتی در حرکت، تعادل و بینایی می‌شود.

بیماری گریوز:

این بیماری به تیروئید حمله می‌کند و منجر به پرکاری تیروئید می‌شود.

دیابت نوع 1:

بیماری‌ای که در آن سیستم ایمنی به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند، که منجر به کاهش یا توقف تولید انسولین می‌شود.

پسوریازیس:

بیماری پوستی که باعث ایجاد لکه‌های قرمز و فلس‌دار روی پوست می‌شود.

بیماری سلیاک:

در این بیماری، مصرف گلوتن (پروتئینی که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود) باعث ایجاد واکنش ایمنی در روده کوچک می‌شود.

علائم عمومی بیماری‌های خودایمنی

خستگی مزمن

درد و التهاب در مفاصل

تب‌های مکرر و ناگهانی

مشکلات گوارشی

بثورات پوستی و تغییرات پوستی

کاهش وزن بدون دلیل مشخص

اختلالات عصبی مانند بی‌حسی و گزگز

راه‌های درمان و مدیریت بیماری‌های خودایمنی

1. داروها

ضد التهاب‌ها: داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به کاهش التهاب و درد کمک کنند.

کورتیکواستروئیدها: این داروها برای کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی تجویز می‌شوند.

داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: داروهایی مانند متوترکسات و آزاتیوپرین می‌توانند سیستم ایمنی را مهار کنند تا از حمله آن به بافت‌های بدن جلوگیری شود.

داروهای بیولوژیک: این داروها با هدف قرار دادن مولکول‌های خاص در سیستم ایمنی، به کاهش التهاب و آسیب به بافت‌ها کمک می‌کنند. داروهای بیولوژیک معمولاً برای بیماری‌هایی مانند RA و SLE استفاده می‌شوند.

انسولین: برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 1، تزریق انسولین برای کنترل سطح قند خون ضروری است.

2. تغییرات در سبک زندگی

رژیم غذایی مناسب: اجتناب از غذاهایی که ممکن است باعث التهاب شوند (مانند غذاهای فراوری‌شده و سرخ‌شده) و تمرکز بر مصرف غذاهای ضد التهاب مانند میوه‌ها، سبزیجات، و چربی‌های سالم.

مدیریت استرس: استرس می‌تواند بیماری‌های خودایمنی را تشدید کند. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن، و تمرینات تنفسی می‌توانند مفید باشند.

ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی منظم به بهبود وضعیت عمومی بدن و کاهش التهاب کمک می‌کند. البته باید نوع و میزان ورزش با توجه به شرایط بیمار تنظیم شود.

خواب کافی: خواب مناسب به بازسازی سیستم ایمنی و کاهش علائم بیماری‌های خودایمنی کمک می‌کند.

3. مراقبت‌های حمایتی

فیزیوتراپی: برای بهبود عملکرد مفاصل و کاهش درد مفید است.

درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان می‌تواند به بیماران کمک کند تا با استرس و چالش‌های روانی مرتبط با بیماری کنار بیایند.

مراقبت‌های حمایتی: مراجعه به متخصصان مختلف برای مدیریت علائم و مشکلات خاص، مانند متخصص پوست برای پسوریازیس یا متخصص گوارش برای بیماری سلیاک.

4. پیگیری‌های منظم پزشکی

بیماری‌های خودایمنی معمولاً نیاز به نظارت و پیگیری مداوم دارند. انجام آزمایش‌های منظم و مشاوره با پزشک برای تنظیم درمان‌ها و داروها ضروری است.

چالش‌ها و مدیریت بلندمدت

بیماری‌های خودایمنی معمولاً مزمن هستند و درمان قطعی ندارند، اما با مدیریت مناسب می‌توان علائم را کنترل و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. همکاری نزدیک با پزشک، پایبندی به برنامه درمانی، و داشتن یک سبک زندگی سالم، از جمله راهکارهای اساسی برای مدیریت این بیماری‌ها هستند.

نویسنده: زهرا سپهرم 

سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران