عوامل ژنتیکی در بروز سرطان چیست ؟
عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز سرطان ایفا می‌کنند. این عوامل می‌توانند به دو دسته کلی تقسیم شوند: عوامل ژنتیکی ارثی و جهش‌های اکتسابی. هر یک از این عوامل می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
1. عوامل ژنتیکی ارثی (وراثتی)
این دسته شامل جهش‌هایی است که از والدین به ارث می‌رسند و در تمام سلول‌های بدن وجود دارند. این جهش‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را در فرد افزایش دهند. برخی از مهم‌ترین این جهش‌ها عبارتند از:
BRCA1 و BRCA2: جهش در این ژن‌ها به شدت با افزایش خطر سرطان پستان و تخمدان مرتبط است. این ژن‌ها به طور معمول در ترمیم آسیب‌های DNA نقش دارند، اما جهش در آن‌ها می‌تواند منجر به نقص در این فرآیند و افزایش خطر سرطان شود.
TP53: این ژن به عنوان "نگهبان ژنوم" شناخته می‌شود و در تنظیم چرخه سلولی و القای آپوپتوز (مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده) نقش دارد. جهش‌های ارثی در TP53 می‌توانند منجر به سندرم Li-Fraumeni شوند که خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.
APC: جهش در ژن APC با بروز پولیپ‌های روده‌ای و افزایش خطر سرطان کولورکتال مرتبط است. این جهش باعث عدم تنظیم رشد سلولی در بافت روده می‌شود.
MLH1، MSH2، MSH6، PMS2: جهش‌های در ژن‌های ترمیم ناهماهنگی (mismatch repair genes) می‌توانند منجر به سندرم Lynch شوند که خطر ابتلا به سرطان کولون، آندومتر، تخمدان و سایر سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.
2. جهش‌های اکتسابی (غیروراثتی)
این دسته شامل جهش‌هایی است که در طول زندگی فرد و به دلیل عوامل محیطی یا به طور تصادفی در سلول‌های خاصی ایجاد می‌شوند. این جهش‌ها ارثی نیستند و تنها در سلول‌های خاصی از بدن حضور دارند که به تومور سرطانی تبدیل می‌شوند.
جهش‌های ناشی از عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند تابش اشعه‌های مضر (مانند اشعه فرابنفش)، مواد شیمیایی سرطان‌زا (مانند دود سیگار)، ویروس‌ها (مانند ویروس HPV) و عوامل التهاب‌زا می‌توانند باعث ایجاد جهش‌های DNA و بروز سرطان شوند.
عدم ترمیم آسیب‌های DNA: سلول‌ها به طور طبیعی مکانیسم‌های ترمیم DNA دارند. اگر این مکانیسم‌ها به دلیل جهش یا نقص عملکردی دچار اختلال شوند، جهش‌ها به طور مداوم تجمع می‌یابند و منجر به سرطان می‌شوند.
نقش انکوژن‌ها و ژن‌های سرکوبگر تومور: جهش‌های اکتسابی می‌توانند باعث فعال‌سازی انکوژن‌ها (ژن‌هایی که باعث رشد بی‌رویه سلول می‌شوند) یا غیرفعال‌سازی ژن‌های سرکوبگر تومور شوند، که هر دو منجر به ایجاد و پیشرفت سرطان می‌شوند.
3. پلی‌مورفیسم‌های ژنتیکی
پلی‌مورفیسم‌های تک‌نوکلئوتیدی (SNPs) تغییرات جزئی در DNA هستند که به طور گسترده‌ای در جمعیت انسان‌ها وجود دارند. برخی از این پلی‌مورفیسم‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش یا کاهش دهند، اگرچه تأثیر آن‌ها معمولاً کمتر از جهش‌های بزرگ‌تر است. این تغییرات می‌توانند بر حساسیت فرد به عوامل محیطی، کارآیی مکانیسم‌های ترمیم DNA، و عملکرد سیستم ایمنی تأثیر بگذارند.
4. وراثت چندژنی (پلی‌ژنیک)
در برخی موارد، بروز سرطان ممکن است ناشی از ترکیبی از چندین ژن و جهش‌های جزئی باشد که با هم تعامل دارند. این نوع وراثت در سرطان‌هایی که عوامل پیچیده‌تری دارند (مانند سرطان پستان و کولون) نقش مهمی ایفا می‌کند. در این موارد، هر ژن به تنهایی ممکن است تأثیر کوچکی داشته باشد، اما مجموعه‌ای از این ژن‌ها می‌تواند به میزان قابل توجهی خطر سرطان را افزایش دهد.
نتیجه‌گیری
عوامل ژنتیکی در بروز سرطان نقش اساسی دارند و می‌توانند از طریق جهش‌های ارثی یا اکتسابی، خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. شناسایی این عوامل می‌تواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر بیماری کمک کند. همچنین، با توجه به اهمیت این عوامل، مشاوره ژنتیکی و آزمایش‌های مرتبط می‌توانند برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان قرار دارند، بسیار مفید باشند.
نویسنده: زهره محمدی
سایت دارو باما وابسته به مرکز سلامت ایرانیان ارائه دهنده خدمات پزشکی و پرستاری در منزل در شهر تهران
خدمات این مرکز شامل :
ویزیت پزشک عمومی و متخصص در منزل
خدمات سونوگرافی در منزل
خدمات رادیولوژی در منزل
خدمات اکوی قلب در منزل
خدمات پرستاری در منزل
آزمایش خون در منزل
